Praca zdalna w kodeksie pracy – nowe przepisy okiem eksperta
Jak wynika z Badania Społeczności IT 2022, ponad 80% pracowników może pracować w pełni zdalnie, a prawie 90% przedkłada pracę zdalną lub hybrydową nad stacjonarną pracę w biurze. Choć praca zdalna już od wielu lat zyskuje swoich zwolenników, to pandemia mocno przyspieszyła to zjawisko.
W tym kontekście zaskakujące może się wydawać, że w polskim prawie wciąż brak jest przepisów, które miałyby określać zasady wykonywania pracy zdalnej. Teraz ma się to w końcu zmienić.
Praca zdalna nie tylko z domu
Z nowych przepisów wynika, że pracownik może wykonywać pracę z dowolnego miejsca w Polsce i na świecie, przy czym powinien każdorazowo uzgodnić to miejsce ze swoim pracodawcą.
Takie rozwiązanie powinno zapewnić pracownikom niezbędną elastyczność, a pracodawcy zyskają narzędzie do sprawdzania miejsca, w którym przebywają ich pracownicy podczas wykonywania swoich obowiązków.
Kto zdecyduje o pracy zdalnej?
Decyzja o wyborze formuły pracy zdalnej może nastąpić zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak i już trakcie trwania zatrudnienia. Zgodę na zdalny tryb wykonywania pracy powinien wyrazić zarówno pracownik, jak i pracodawca. W niektórych przypadkach pracodawca będzie mógł nakazać swojemu pracownikowi przejście w tryb zdalny. Może to mieć miejsce wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach.
Kiedy musisz przejść na tryb zdalny?
- w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub
- w okresie, w którym z powodu siły wyższej zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe.
Pod warunkiem że pracownik złoży wcześniej oświadczenie, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej.
Kiedy pracodawca musi wyrazić zgodę na pracę zdalną?
Nowe przepisy przewidują również przypadki, w których to pracodawca musi uwzględnić wniosek o pracę zdalną złożony przez pracownika. Dotyczy to w szczególności przypadków, w których wniosek pochodzi od:
- pracownika – rodzica dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności,
- pracownicę w ciąży,
- pracownika wychowującego dziecko do 4. roku życia,
- pracownika sprawującego opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadających orzeczenie o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności,
Pracodawca będzie mógł odmówić wyłącznie w przypadku, gdy powierzenie pracownikom wykonywania pracy zdalnej będzie niemożliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy pracodawca będzie musiał poinformować pracownika.
Nowe obowiązki pracodawców
Projekt ustawy przewiduje po stronie pracodawców szereg obowiązków, które mają zapobiec zjawisku przerzucania na pracowników kosztów wykonywania pracy zdalnej.
Pracodawca będzie zobowiązany do zapewnienia pracownikowi materiałów i narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, a także pokrycia kosztów energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych.
Jeżeli pracownik będzie wykonywał swoje obowiązki z wykorzystaniem prywatnych narzędzi pracy (np. komputera lub telefonu) pracodawca zapłaci mu odpowiedni ekwiwalent pieniężny.
Zakaz dyskryminacji za pracę zdalną
Zgodnie z przyjętymi założeniami, zakazane będą wszelkie formy dyskryminacji pracownika ze względu na wykonywanie przez niego pracy zdalnej. Pracownik wykonujący pracę zdalną nie będzie mógł być traktowany mniej korzystnie niż inni pracownicy zatrudnieni przy takiej samej lub podobnej pracy, z uwzględnieniem odrębności związanych z warunkami wykonywania pracy zdalnej.
Pracodawca musi także umożliwić pracownikowi wykonującemu pracę zdalną możliwość przebywania na terenie zakładu pracy, kontaktowanie się z innymi pracownikami oraz korzystania z pomieszczeń i urządzeń pracodawcy, z zakładowych obiektów socjalnych i prowadzonej działalności socjalnej na takich samych zasadach jak dla pozostałych pracowników.
Pracodawca sprawdzi jak pracujesz.
Wśród wielu zmian, które wprowadzają nowe przepisy znalazło się również prawo pracodawców do przeprowadzania kontroli wykonywania pracy zdalnej w zakresie BHP oraz bezpieczeństwa i ochrony informacji, w tym procedur ochrony danych osobowych.
Taka kontrola powinna odbyć się na zasadach uzgodnionych z pracownikiem, w sposób niezakłócający funkcjonowania pozostałych domowników.
Koniec pracy przy drinku?
Co ciekawe, dzięki nowym przepisom, pracodawca będzie mógł sprawdzić stan trzeźwości swoich pracowników, także tych wykonujących pracę zdalną. Za bycie pod wpływem środków odurzających wpływających na poczytalność, jak np. alkohol pracodawca będzie mógł nałożyć na niesubordynowanego pracownika karę pieniężną.
Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Zgodnie z założeniami, przepisy wprowadzające pracę zdalną mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia odwołania na całym obszarze Polski stanu epidemii. Biorąc pod uwagę, że stan epidemii został zniesiony 16 maja 2022 roku, nowe przepisy miałyby wejść w życie już połowie sierpnia bieżącego roku. Obecnie projekt ustawy czeka na skierowanie do Sejmu i mogą do niego jeszcze zostać wprowadzone poprawki.
O autorze
Michał Jagodziński jest radcą prawnym, który specjalizuje się w prawie pracy, prawie autorskim i prawie IT. Na co dzień pomaga klientom zabezpieczyć się przed ryzykiem prawnym przy zawieraniu umów oraz wspiera przedsiębiorców przy tworzeniu bezpiecznego i efektywnego modelu prowadzenia biznesu.