Neuroróżnorodność w miejscu pracy

Miejsce pracy odgrywa kluczową rolę w życiu większości z nas. Niezależnie od tego, czy pracujemy z biura czy z domu, jesteśmy zakotwiczeni w konkretnym środowisku. Rozwijamy się merytorycznie i interpersonalnie, budujemy relacje z innymi. Dlatego tak ważne jest, aby każda organizacja z osobna była przyjazna i dostosowana do różnorodnych potrzeb pracowników.

Wg naszego raportu Diversity w polskim IT z 2023 roku, osoby neuroróżnorodne to 11% całej społeczności IT. W tym artykule skupimy się właśnie na tym, kim są osoby neuroróżnorodne, jakie korzyści przynosi organizacjom obecność pracowników o takiej specyfice, a także na wyzwaniach, z jakimi mogą się zmagać i jak wyjść temu naprzeciw, będąc pracodawcą, menadżerem, czy HR-owcem. Przyjrzymy się też, jakie wsparcie w tych obszarach zapewniają polskie firmy IT.

Kim są osoby neuroróżnorodne?

Neuroróżnorodność odnosi się do odmiennej budowy mózgu, co niesie za sobą różnorodność dotyczącą poznania. Ma to wpływ na całe życie takiej osoby - od odczuwania w specyficzny sposób bodźców z zewnątrz, po charakter formułowania myśli i pamięć. Osoby neurodywergentne różnią się od osób neurotypowych tym, jak myślą, uczą się, komunikują i reagują na otaczający świat.

Oto charakterystyka najpopularniejszych zaburzeń neuroróżnorodnych:

• Spektrum autyzmu - Osoby w spektrum autyzmu często wykazują trudności w komunikacji społecznej i interakcjach międzyludzkich. Mają tendencję do koncentracji i analizy szczegółów, a także mogą przejawiać powtarzalne zachowania. Wiele osób z autyzmem ma unikalne talenty i zdolności, m.in. w obszarze matematyki czy sztuki. Co ważne, Zespół Aspergera wg. WHO nie jest już rozróżniany jako oddzielne zaburzenie, a opisany jako zaburzenie o charakterze łagodnym ze spektrum autyzmu. Ta nazwa jeszcze funkcjonuje w Polsce medycznie, jednak powoli odchodzi się od niej.
• ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) - osoby z ADHD mogą mieć trudności z koncentracją, impulsywnością i nadmierną aktywnością. Są jednak często bardzo kreatywne, energiczne i zdolne do wykonywania wielu zadań jednocześnie, co może być cenne w niektórych dziedzinach pracy. Dzięki temu często świetnie radzą sobie z tzw. “pożarami”.
• Dysleksja - to zaburzenie czytania, które może powodować trudności w rozumieniu tekstu pisanego. Osoby z dysleksją często wykazują jednak wyjątkowe umiejętności w innych obszarach, takich jak myślenie przestrzenne czy kreatywność.
• Dysgrafia - trudność w nauce pisania, która może wpływać na czytelność, szybkość i precyzję pisma. Poza tym osoby z dysgrafią mogą mieć również problemy z gramatyką i składnią w piśmie. Osoby z dysgrafią często wykazują wyższy poziom kreatywności, ponieważ muszą znaleźć alternatywne sposoby wyrażania swoich myśli.
• Dyskalkulia - trudność w nauce matematyki, która może prowadzić do trudności w rozumieniu pojęć matematycznych, wykonywaniu działań oraz rozpoznawaniu wzorców i relacji liczbowych. Może powodować trudności z zastosowaniem matematyki w codziennych sytuacjach. Osoby z dyskalkulią mogą mieć dużą łatwość w komunikacji werbalnej, kreatywnym rozwiązywaniu problemów, czy mieć silnie rozwinięte umiejętności wizualno-przestrzenne.
• Dyspraksja - to zaburzenie koordynacji ruchowej, które wpływa na zdolność wykonywania precyzyjnych ruchów. Osoby z dyspraksją mogą być kreatywne i wykazywać wyjątkowe umiejętności w innych obszarach.
• Zespół Touretta - charakteryzuje się tikami ruchowymi i werbalnymi. Osoby z tym zaburzeniem mogą być utalentowane w wielu dziedzinach.

Benefity związane z neuroróżnorodnością w firmach

Obecność osób neurodywergentnych w zespołach może przynieść liczne korzyści. Jedną z nich jest kreatywność i innowacyjność. Osoby neuroatypowe często posiadają unikalne perspektywy i umiejętności, które mogą prowadzić do nowatorskich rozwiązań w różnych sytuacjach.

Kolejnym benefitem będzie zdolność do rozwiązywania problemów. Osoby neuroróżnorodne często wykazują się ponadprzeciętnie w analizie danych i bardzo szczegółowej pracy, co jest cenną umiejętnością w wielu dziedzinach biznesu. W IT nawet bardzo cenną.

Inkluzywność w firmach daje im większą elastyczność. Dochodzi do zderzenia różnych perspektyw, co przekuć można w lepsze rozumienia różnych rynków, klientów i niespecyficznych sytuacji. Osoby neuroróżnorodne niosą nietypowy wachlarz koncepcji i podejść oraz myślenie poza schematem, co może przyczynić się do zwiększenia innowacyjności czy trafności produktów i usług.

Wyższa produktywność to kolejna korzyść, która może bezpośrednio wyniknąć z neuroatypowości. Osoby neurodywergentne są często bardzo skoncentrowane na swoich zadaniach i potrafią osiągać imponujące wyniki w dziedzinach, nad którymi się skupiają.

Warto także podkreślić, że obecność osób neuroróżnorodnych w organizacji wpływa na kulturę pracy, czyniąc ją bardziej otwartą i akceptującą różnorodność. To może przełożyć się na lepsze relacje wewnątrz firmy oraz mniejszą rotację pracowników.

Obszary, w których osoby neuroróżnorodne mogą czuć się niekomfortowo

Jednym z takich obszarów jest proces rekrutacji. Konwencjonalne metody mogą nie uwzględniać unikalnych umiejętności i perspektyw osób neuroróżnorodnych.

Kolejny aspekt to niedostosowana kultura organizacyjna. Firmy powinny tworzyć atmosferę, w której różnorodność jest akceptowana i doceniana, a wszyscy pracownicy czują się swobodnie.

Problemem może być struktura przestrzeni biurowej. Dla wielu osób neuroatypowych ważne jest, aby miejsce pracy było dostosowane do ich potrzeb sensorycznych.

Osoby neuroróżnorodne mogą potrzebować bardziej elastycznej struktury dnia pracy, aby uwzględnić indywidualne potrzeby, czy ograniczenia wynikające z ich specyfiki.

Jak menadżerowie i dział HR mogą wspierać osoby neuroróżnorodne

Jakie działania można wdrażać w odniesieniu do wyżej wymienionych potrzeb? Przejdźmy do konkretów.

Programy wspierające oraz edukujące

Świetnym krokiem jest tworzenie programów wsparcia emocjonalnego oraz akcji integracyjnych dostosowanych do potrzeb pracowników. W Capgemini Polska powstała sieć pracownicza NeuroAbility Community, aktywnie promująca inkluzywną i bezpieczną przestrzeń dla wszystkich osób neuroatypowych. Mogą do niej dołączać wszyscy chętni pracownicy.

W Capgemini istnieje również Neurodiversity Community osadzone w ramach strategii Diversity & Inclusion. W ramach tej społeczności powstała platforma dla osób chcących rozmawiać, dzielić się doświadczeniami i szukać pomocnych wskazówek dotyczących konkretnych wyzwań. 

W Motorola Solutions powstał Neurodiversity Hub (NDHub), który działa na rzecz wzmacniania świadomości i inkluzywności osób neuroróżnorodnych. Na jego otwarciu prezentowany był webinar, który miał na celu zaznajomienie pracowników z tematem neuroatypowości, oraz zwrócenie szczegółnej uwagi na mocne strony osób neuroróżnorodnych. Obecnie hub prowadzi wiele działań, m.in. cykliczne wewnętrzne spotkania, prowadzone przez osoby z zespołu NDHub.

W Motorola Solutions prowadzone są również szkolenia dla managerów zarządzających zespołami neuroróżnorodnymi.

Currenda również kładzie nacisk na profilaktykę i psychoedukację. Zauważają neuroróżnorodność jako ważny aspekt budowania różnorodności i inkluzywności w miejscu pracy. Organizują webinaria, których tematyka jest oparta na wynikach ankiet badających potrzeby pracowników.

Każda z osób w Currenda ma możliwość skorzystania z darmowych konsultacji ze specjalistami, m.in. z psychologiem czy coachem. Rozwój managerów składa się z indywidualnych sesji z psychologiem biznesu, warsztatów czy szkoleń ukierunkowanych na rozwój kompetencji osobistych i społecznych managerów.

Tesco Technology stawia na specjalne szkolenia oraz coaching, dotyczące m.in. ADHD. Są one skierowane nie tylko do osób neuroróżnorodnych, ale również ich managerów. Poza tym ważne jest zaufanie i poczucie bezpieczeństwa na co dzień. Pracownicy dostają jasny komunikat, iż mogą szczerze porozmawiać ze swoimi menadżerem o swoim gorszym samopoczuciu, nie martwiąc się o brak zrozumienia.

Dostosowanie środowiska pracy 

Mowa tu nie tylko o konkretnym stanowisku pracy, ale też ogólnej przestrzeni biurowej. Liderzy NeuroAbility Community w Capgemini Polska podkreślają, że osoby neuroatypowe w miejscu pracy mają odmienne potrzeby i oczekiwania. Te różnice są zakorzenione w neurobiologii i wpływają na sposób, w jaki ludzie przetwarzają informacje. Warto porozmawiać z pracownikami o ich potrzebach. 

W biurze firmy Motorola Solutions pracownicy mogą korzystać z jednoosobowych pomieszczeń do pracy, które są wyciszone względem pozostałej przestrzeni. Poza tym dostępne są pokoje do odpoczynku, w których można skorzystać z foteli z opcją masażu lub uciąć sobie drzemkę. Osoby, które tego potrzebują, mogą również skorzystać ze słuchawek wygłuszających, dostępnych w labach.

Tesco Technology zapewnia osobom, które tego potrzebują, dodatkowe monitory oraz dostęp do dedykowanych programów, aby te mogły łatwiej się skupić.

Currenda ma przestrzeń biurową zorganizowaną na zasadzie hotdesków, bez klasycznych openaspace’ów. Są to oddzielone pokoje, z kilkoma biurkami w każdym. Z kolei działy kreatywne, takie jak marketing, sprzedaż czy wydawnictwo, pracują na openspace, gdyż sprzyja to ich pracy. Mimo to istnieje także osobne pomieszczenie do pracy w ciszy dla osób, które potrzebują skupienia i preferują takie otoczenie.

Nie zapominając o relaksie, przestrzenie rekreacyjne w Currenda zaprojektowane są w taki sposób, aby kolory i tapety na ścianach nie generowały nadmiaru bodźców. 

Dostosowanie organizacji czasu pracy

Home office czy elastyczne godziny pracy mogą pomóc osobom neuroróżnorodnym w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z regulacją sensoryczną i stresem. Nie będzie to jednak regułą i tu jak zawsze, warto wsłuchiwać się w potrzeby pracowników. Elastyczne godziny pracy to szansa m.in. w firmie Currenda na dostosowanie harmonogramu działań do tego, aby członkowie zespołów mogli być najbardziej wydajni, dbając jednocześnie o work-life balance.

Przyjazna kultura organizacji

Trzeba pamiętać, że każda osoba neuroróżnorodna jest unikalna, a jej doświadczenia i zdolności będą się różnić. Ważne jest, aby pracodawcy, menadżerowie i HR-owcy mieli świadomość tych różnic i podejmowali działania, które możliwie uwzględnią potrzeby każdej osoby neuroróżnorodnej w miejscu pracy. Nie da się idealnie zaspokoić nigdy potrzeb wszystkich pracowników, ale praca nad przyjazną kulturą organizacji będzie krokiem milowym w każdej z firm. 

Liderzy NeuroAbility Community w Capgemini Polska wymieniają jako bardzo istotny element tworzenia inkluzywnej kultury organizacyjnej neuroprzyjazną komunikację. Mowa tu, chociażby o otwartości na różne sposoby komunikacji, gdyż dla wielu osób neuroatypowych komunikacja niewerbalna bywa zupełnie niezrozumiała. 

Innym ważnym aspektem w Capgemini Polska jest posługiwanie się językiem, który nie stygmatyzuje żadnej z osób pracujących w firmie. W kontekście neuroatypowości będzie to m.in. odchodzenie od terminologii medycznej, stygmatyzującej oraz określania osób neuroatypowych przez pryzmat ich funkcjonowania w poszczególnych sytuacjach, gdyż redukuje to ich doświadczenie do pojedynczych wyzwań.

Ciekawą inicjatywą jest dostosowywanie imprez masowych do potrzeb osób neuroatypowych i wysokowrażliwych w Motorola Solutions. Dzięki temu na pewno wiele osób nareszcie może dobrze bawić się na eventach firmowych.

Podsumowanie

Neuroróżnorodność to bogactwo, które może przynieść organizacjom liczne korzyści. Jednak aby były one faktycznie osiągalne, konieczne jest ułatwianie funkcjonowania osobom neuroatypowym. Dbałość o to nie tylko przyczynia się do sukcesu organizacji, ale także do rozwoju mądrzejszego, odpowiedzialnego i bardziej empatycznego społeczeństwa.

Sprawdź profile pracodawców docieniających neuroróżnorodność: Capgemini Polska, Currenda, Motorola Solutions oraz Tesco Technology.