Poradnik asertywności, czyli czym jest postawa asertywna i stawianie granic

Umowa jasno określa, jakie obowiązki masz wykonywać i w jakim zakresie. A mimo to, niektórzy szefowie, mając świadomość o Twoich dodatkowych umiejętnościach postanawia zlecić Ci coś, co wykracza poza ustalone kompetencje. Co zrobić? Zgodzić się i mieć nadzieję, że to jednorazowa akcja? Postawić granicę i grzecznie odmówić? Dusić w sobie frustrację, czy może przedstawić swoje stanowisko?

O ile nie masz w umowie magicznego zapisu “inne polecenia przełożonego", to zdecydowanie polecam asertywne podejście. W tym artykule przedstawię oblicza asertywności w pracy, jak ją ćwiczyć oraz kiedy powinno się stawiać granice.

Asertywność w pracy 

Dla jasności — asertywność to zdecydowanie więcej niż mówienie “nie”. Polega na świadomym wyznaczaniu granic, komunikowaniu ich w przejrzysty i kulturalny sposób. 

Asertywna postawa jest jednym z filarów pewności siebie, ponieważ daje przestrzeń na własne zdanie i prawo do nieszablonowego myślenia.

Zalety asertywnej postawy:

• terminowość swoich zadań— nie rozpraszasz się mniejszymi wrzutkami od innych,
• umiejętność ocenienia swojej mocy przeroboweji ilości podejmowanych zadań,
• nie poświęcasz prywatnego czasuna robienie dodatkowej pracy bez bonifikaty,
• zyskasz u niektórych szacunekza własne zdanie,
• masz dodatkowe “narzędzie”, które umożliwi Ci świadome sterowanie swoją karierą,
• odwaga do negocjowania swoich warunkówz innymi,
• podstawę do dyskusjii rozwiązywania konfliktów.

Wady asertywnej postawy:

• niektórzy asertywność odbierają jako “egoizm”, co nie sprzyja dobrym relacjom ze współpracownikami,
• nieumiejętnie postawiona granica może mścić się złośliwością przełożonego,
• nie masz gwarancji, że druga strona zrozumie Twoje intencje, dlaczego nie podejmujesz się danego zadania,
• nauka asertywności nie należy do najłatwiejszych.

Wdrażając asertywną postawę polecam stosować prawa Fensterheima, czyli wyrażania siebie, swoich myśli, przedstawiania próśb oraz podejmowania dyskusji, pod warunkiem że nie ranią innych. 

Jak ćwiczyć asertywność?

Nauka asertywności nie jest prosta. To nie tak, że pójdziesz na kurs i umiesz w "mówienie nie". Wszystko oczywiście zależy od jednostki. Niektórzy mają naturalne predyspozycje do wyrażania swojego zdania.

Inni bardziej nieśmiali muszę włożyć w naukę zdecydowanie więcej pracy, a niektórzy bardziej zagubieniu nawet skorzystać z terapii z psychologiem. Nie zmienia to faktu, że walczenia o swoje dobro w kulturalny sposób może się nauczyć każdy — bez wyjątków.

7 technik asertywności:

1. Przedstaw swoją perspektywę

Nikt nie czyta w Twoich myślach, dlatego warto wyartykułować, że się z czymś nie zgadzasz i dlaczego. Twoja perspektywa to nie uogólnione fakty, dlatego używaj zwrotów “chcę, potrzebuję czy myślę”.

2. Empatia

Przy stawianiu granic bardzo ważny jest szacunek do innych i zrozumienie cudzej perspektywy. Ponownie — nikt nie czyta ci w myślach, dlatego warto to powiedzieć na głos. Wiem, że masz dużo na głowie, dlatego proszę — oszacuj ile Ci realnie zajmie wykonanie tego zadania i kiedy będziesz mógł się nim zająć. Do tej informacji dostosuję swoje dalsze działania.

3. Technika FUO

Chyba moja ulubiona, ponieważ sprawdza się przede wszystkim w pracy z klientem. To skrót od Faktu, Ustosunkowania i Oczekiwania. 

Ustalasz co się wydarzyło i dokopujesz się do źródła problemu, następnie na tej podstawie podejmujesz decyzje i ją przedstawiasz (np. swoje odczucia / emocje co do tej sytuacji), a następnie czekasz na pokojowe załatwienie sprawy.

W przykładzie z życia wygląda to mniej więcej tak: “Niezręcznie się czuję, gdy zwraca się do mnie per “młoda” po roku pracy w firmie. Proszę mów mi po imieniu”.

4. Zdarta płyta

Do niektórych jednak nie dociera, że masz wyznaczoną granicę i np. dziś pracujesz 7:00-15:00, a nie do 16:00. Jeśli ktoś stosuje wobec Ciebie szantażu emocjonalnego w stylu “to tylko jeden task, zajmie Ci chwilę”, czy “ale z Ciebie kumpel/kumpela” powtarzaj jak mantrę swoje stanowisko.

Nie kop się z koniem i nie wchodź w dyskusję, jeśli ktoś nie szanuje Twojego czasu, zdania i wyznaczonej granicy. W końcu zrozumie, jak powtórzysz to 10 raz.

5. Masz prawo powiedzieć NIE

Możesz odmówić, natomiast bardzo ważna jest forma przekazu. Ponownie empatia się kłania, kultura osobista i konkretne argumenty. To dobre miejsce na szczerość i bezpośredniość.

Nie popadaj też w skrajność i nie tłumacz się nadmiernie, dlaczego nie zrobisz teraz tego zadania. Nie szukaj też wymówek typu “nie mogę”, skoro w rzeczywistości “nie chcesz” czegoś zrobić.

Szef: Proszę przygotuj dla mnie raport z projektu xyz na 15:00.

Pracownik: dziś na 14:00 mam zdać raport z projektu zyx, nie zdarzę przygotować kolejnego w godzinę.

Szef: dobrze, to na kiedy będzie gotowy?

Alternatywnym rozwiązaniem jest poproszenie szefa, by wskazał, które z Twoich dotychczasowych zadań z deadlinem na dziś możesz przesunąć na inny dzień, by zrobić to zadanie wrzutkowe.

6. Słoń

Podczas burzliwej dyskusji, gdy czujesz, że zaczynasz się gotować wyobraź sobie, że jesteś słoniem. Słonie są wielkie, majestatyczne, inteligentne i zazwyczaj spokojne. Cała ta technika polega na byciu jak ten spokojny słoń, który nie boi się prosić o wytłumaczenie nurtujących go kwestii i jednocześnie jest oazą spokoju.

7. Jujitsu

Tak jak w sporcie staraj się wykorzystać energię przeciwnika, do wygrania danego sporu. Uznaj czyjeś argumenty i jednocześnie odmów w grzeczny sposób. Bez emocjonalnych awantur, przedłużających się dyskusji. W praktyce wygląda to mniej więcej tak: “Tak — masz rację. Doskonale Cię rozumiem, dlatego Ty to zrobisz lepiej ode mnie. Ja skupię się na zadaniu X i skończymy wspólnie projekt.”

Kiedy stawiać granicę?

To bardzo indywidualna kwestia. Natomiast przede wszystkim chodzi o nie pozwolenia wejścia sobie na głowę. W warunkach pracy — nie może dojść do sytuacji, że Ty zgarniasz całą drobnicę za innych, ponieważ ludzie Cię wykorzystują. Również grzecznie należy odmówić szefowi, jeśli prosi Cię o wykonanie zadania znacznie wykraczającego poza Twoje kompetencje. Wyobraźmy sobie pewną sytuację.

Do firmy przychodzi specjalista — dotychczas tester, który chce spróbować swoich sił np. jako developer Javy. Jest Juniorem, stale rozwija swój warsztat, ale przychodzi taki dzień, że szef ma do niego “prośbę” o przetestowanie produktu xyz. Z jednej strony spoko — ma odpowiednią wiedzę i przygotowanie, natomiast został zatrudniony jako dev Javy i tym chce się zajmować. To wykracza poza warunki jego umowy.

Tutaj powinien postawić granicę i powiedzieć o swoich odczuciach szefowi oraz znaleźć kompromis. Być może to dodatkowe zadanie za dodatkowe wynagrodzenie, a może propozycja przejścia na inne stanowisko, które może odrzucić.

Jak stawiać granicę?

Przede wszystkim stawiaj granicę w momentach, gdy czujesz się z jakiegoś powodu źle psychicznie czy fizycznie. Nie rób niczego wbrew sobie, ponieważ zazwyczaj żałujesz tej decyzji, frustrujesz się i demotywujesz totalnie.

Granica to szczery i bezpośredni komunikat informujący o Twoich odczuciach w związku z daną prośbą i propozycja innego rozwiązania. Uważaj na manipulatorów — rozmowa z nimi wymaga więcej cierpliwości i nieugiętej woli, ale z czasem to się opłaci. Szanuj siebie, swój czas oraz komfort psychiczny, a korzystnie wpłynie to na Twoje samopoczucie i karierę zawodową.

Trzymam mocno kciuki, za Twój trening asertywności. Powodzenia.